CÁC LOẠI TẾ BÀO GỐC PHỔ BIẾN VÀ CÁCH PHÂN LOẠI CHI TIẾT

Tế bào gốc (Stem cells) là những tế bào đặc biệt có khả năng tự tái tạo và biệt hóa thành nhiều loại tế bào chuyên biệt trong cơ thể. Chúng đóng vai trò quan trọng trong quá trình phát triển, duy trì và sửa chữa các mô bị tổn thương.

Tế bào gốc được nghiên cứu và ứng dụng rộng rãi trong y học tái tạo, điều trị các bệnh lý cơ xương khác nhau, bao gồm bệnh vào khớp, viêm khớp, thoái hóa khớp và chấn thương gân cơ. Trong bài viết này, chúng ta sẽ tìm hiểu chi tiết về các loại tế bào gốc và cách phân loại chúng.

Các loại tế bào gốc phổ biến

Tế bào gốc được phân loại theo nguồn gốc và tính đa năng biệt hóa.

1. Phân loại theo nguồn gốc

Tế bào gốc phôi (Embryonic Stem Cells – ESCs)

Tế bào gốc phôi được lấy từ phôi giai đoạn sơ khai (thường từ phôi nang, khoảng 4-5 ngày tuổi).

• Có tính toàn năng, nghĩa là có thể biệt hóa thành bất kỳ loại tế bào nào trong cơ thể.
• Được nghiên cứu để điều trị nhiều bệnh lý, nhưng gây tranh cãi về đạo đức do quá trình thu thập có thể dẫn đến phá huỷ phôi.

Tế bào gốc trưởng thành (Adult Stem Cells – ASCs)

Tế bào gốc trưởng thành có mặt trong nhiều mô và cơ quan của cơ thể, chẳng hạn như tủy xương, mỡ, da và gan.

• Chúng có khả năng biệt hóa giới hạn, thường chỉ tạo ra các loại tế bào thuộc cùng một dòng mô.
• Loại phổ biến nhất là tế bào gốc tạo máu trong tủy xương, có thể biệt hóa thành các tế bào máu khác nhau.
• Ứng dụng trong điều trị bệnh về máu, xương khớp và mô mềm.

Tế bào gốc từ dây rốn

Tế bào gốc này được thu thập từ máu dây rốn và mô dây rốn sau khi sinh.

• Là nguồn tế bào gốc trẻ, ít bị đột biến và có khả năng biệt hóa cao hơn tế bào gốc trưởng thành.
• Được sử dụng trong điều trị các bệnh về máu như ung thư máu, suy tủy xương.
• Nhiều ngân hàng lưu trữ tế bào gốc hiện nay cung cấp dịch vụ bảo quản tế bào gốc từ dây rốn cho mục đích điều trị sau này.

Tế bào gốc đa năng cảm ứng (Induced Pluripotent Stem Cells – iPSCs)

Tế bào gốc đa năng cảm ứng được tạo ra bằng cách tái lập trình tế bào trưởng thành trở về trạng thái giống tế bào gốc phôi.

• Có tiềm năng biệt hóa thành nhiều loại tế bào khác nhau.
• Giảm bớt các vấn đề đạo đức so với tế bào gốc phôi.
• Được ứng dụng trong nghiên cứu bệnh lý, phát triển thuốc và y học tái tạo.

2. Phân loại theo khả năng biệt hóa

Tế bào gốc toàn năng (Totipotent Stem Cells)

• Có khả năng tạo ra tất cả các loại tế bào trong cơ thể, bao gồm cả nhau thai.
• Chỉ tồn tại ở giai đoạn đầu của phôi (tế bào hợp tử và một số tế bào của phôi nang).

Tế bào gốc vạn năng (Pluripotent Stem Cells)

• Có thể biệt hóa thành bất kỳ loại tế bào nào trong cơ thể, ngoại trừ nhau thai.
• Bao gồm tế bào gốc phôi và tế bào gốc đa năng cảm ứng.

Tế bào gốc đa năng (Multipotent Stem Cells)

• Chỉ có thể biệt hóa thành một số loại tế bào nhất định trong cùng một dòng mô.
• Ví dụ: Tế bào gốc tạo máu chỉ có thể biệt hóa thành các loại tế bào máu.

Tế bào gốc đơn năng (Unipotent Stem Cells)

• Có khả năng tự tái tạo nhưng chỉ biệt hóa thành một loại tế bào duy nhất.
• Ví dụ: Tế bào gốc cơ chỉ có thể biệt hóa thành tế bào cơ.

Ứng dụng của tế bào gốc trong y học hiện nay

Tế bào gốc có tiềm năng to lớn trong điều trị nhiều bệnh lý khác nhau. Dưới đây là một số ứng dụng nổi bật:

1. Ứng dụng trong cơ xương khớp

• Điều trị thoái hóa khớp: Tiêm tế bào gốc vào khớp giúp tái tạo sụn và giảm đau.
• Hỗ trợ phục hồi chấn thương gân, cơ, dây chằng: Giúp đẩy nhanh quá trình lành vết thương và phục hồi chức năng vận động.
• Điều trị viêm khớp dạng thấp: Điều hòa hệ miễn dịch, giảm viêm và ngăn chặn tổn thương khớp.

2. Ứng dụng trong y học tái tạo

 

• Ghép tế bào gốc điều trị bệnh máu: Như ung thư máu, suy tủy xương.
• Tạo mô và cơ quan nhân tạo: Hỗ trợ cấy ghép mô và cơ quan trong tương lai.
• Điều trị bệnh thần kinh: Hỗ trợ tái tạo tế bào thần kinh trong Parkinson, Alzheimer, chấn thương tủy sống.

3. Ứng dụng trong thẩm mỹ và da liễu

• Trẻ hóa da: Kích thích sản sinh collagen, giúp da căng mịn.
• Điều trị sẹo và tổn thương da: Giúp tái tạo làn da bị tổn thương.
• Hỗ trợ mọc tóc: Điều trị rụng tóc bằng cách kích thích nang tóc phát triển.

4. Ứng dụng trong điều trị tim mạch

• Sửa chữa tổn thương cơ tim: Giúp tái tạo tế bào tim sau nhồi máu cơ tim.
• Cải thiện chức năng mạch máu: Hỗ trợ hình thành mạch máu mới, tăng cường lưu thông máu.

Kết luận

Tế bào gốc là công cụ cực kỳ quan trọng trong y học tái tạo, mở ra hy vọng mới cho người bệnh. Trong tương lai, các nghiên cứu về tế bào gốc sẽ tiếp tục phát triển, hứa hẹn những bước tiến vượt bậc trong y học tái tạo và điều trị các bệnh lý hiện nay. Các bác sĩ và nhà khoa học vẫn đang không ngừng tìm kiếm những phương pháp mới nhằm nâng cao hiệu quả và đảm bảo an toàn cho bệnh nhân.

Đặt hẹn khám các bệnh lý cơ xương khớp với BS.CKII. NGUYỄN TÔN NGỌC HUỲNH, hơn 20 năm kinh nghiệm chẩn đoán và điều trị các bệnh lý chuyên sâu về cơ xương khớp.