Gãy xương khi chơi thể thao: Dấu hiệu, phương pháp điều trị và cách phòng tránh

Gãy xương khi chơi thể thao là chấn thương phổ biến, đặc biệt ở những môn thể thao yêu cầu cường độ vận động cao như bóng đá, bóng rổ, tennis, cầu lông, và chạy bộ. Khi gặp phải tình trạng này, việc nhận biết sớm, điều trị kịp thời và thực hiện các biện pháp phòng ngừa là rất quan trọng để bảo vệ sức khỏe và phục hồi hiệu quả. Hãy cùng tìm hiểu những thông tin cần thiết về gãy xương khi chơi thể thao qua bài viết dưới đây.

1. Dấu hiệu nhận biết gãy xương khi chơi thể thao

Gãy xương có thể xảy ra đột ngột do một cú va chạm mạnh hoặc do chấn thương tích lũy qua thời gian (stress fracture). Những dấu hiệu gãy xương phổ biến bao gồm:

a. Đau đột ngột và dữ dội

• Cảm giác đau nhói xuất hiện ngay lập tức tại vị trí chấn thương.
• Cơn đau tăng lên khi di chuyển hoặc chạm vào vùng bị chấn thương.

b. Sưng và bầm tím

• Vùng bị gãy thường sưng to do tổn thương mô mềm xung quanh.
• Sau vài giờ, có thể xuất hiện các vết bầm tím.

c. Biến dạng bất thường

• Xương bị gãy có thể làm thay đổi hình dạng chi hoặc gây lệch trục, khiến chi có hình dáng khác thường.

d. Mất chức năng vận động

• Không thể cử động phần bị chấn thương.
• Cảm giác yếu hoặc không có khả năng nâng đỡ trọng lượng cơ thể.

e. Nghe tiếng rắc khi chấn thương xảy ra

• Đôi khi, người bị chấn thương có thể nghe thấy âm thanh “rắc” khi xương bị gãy.

2. Phương pháp điều trị gãy xương khi chơi thể thao

Điều trị gãy xương phụ thuộc vào mức độ tổn thương và vị trí xương bị gãy. Các phương pháp thường được áp dụng bao gồm:

a. Sơ cứu ban đầu

• Nghỉ ngơi (Rest): Ngừng ngay lập tức các hoạt động thể thao và không di chuyển phần bị gãy.
• Chườm lạnh (Ice): Sử dụng túi đá chườm lên vùng bị sưng trong vòng 15-20 phút mỗi giờ để giảm đau và sưng.
• Cố định (Immobilize): Dùng băng, nẹp hoặc vật cứng để cố định vùng bị gãy, tránh di chuyển gây tổn thương thêm.

b. Điều trị không phẫu thuật

• Bó bột hoặc nẹp: Với những trường hợp gãy xương nhẹ, bó bột hoặc nẹp giúp cố định xương, hỗ trợ quá trình hồi phục.
• Vật lý trị liệu: Sau khi xương lành, vật lý trị liệu giúp phục hồi sức mạnh và tính linh hoạt cho chi bị chấn thương.

c. Điều trị phẫu thuật

• Phẫu thuật kết hợp xương: Nếu xương bị gãy nặng hoặc gãy nhiều mảnh, phẫu thuật để đặt vít, đinh hoặc tấm kim loại là cần thiết để cố định xương.
• Tái tạo xương: Trong một số trường hợp, phải thực hiện ghép xương để khôi phục cấu trúc và chức năng.

d. Phục hồi sau chấn thương

• Quá trình phục hồi có thể kéo dài từ vài tuần đến vài tháng tùy thuộc vào mức độ tổn thương.
• Vật lý trị liệu và bài tập phục hồi chức năng đóng vai trò quan trọng trong việc giúp người bệnh lấy lại khả năng vận động.

3. Cách phòng tránh gãy xương khi chơi thể thao

Việc phòng ngừa gãy xương là rất quan trọng, đặc biệt với những người tham gia các môn thể thao cường độ cao. Dưới đây là một số biện pháp giúp giảm nguy cơ chấn thương:

a. Khởi động kỹ trước khi chơi thể thao

• Khởi động giúp làm ấm cơ bắp, tăng tuần hoàn máu, giúp cơ thể sẵn sàng cho hoạt động mạnh mẽ.
• Các bài tập kéo giãn cơ và khớp cũng giúp tăng độ linh hoạt, giảm nguy cơ chấn thương.

b. Sử dụng trang thiết bị bảo hộ phù hợp

• Mang giày thể thao chuyên dụng, sử dụng băng bảo vệ khớp gối, cổ chân, hoặc băng cổ tay tùy thuộc vào môn thể thao tham gia.
• Đảm bảo trang thiết bị tập luyện (bóng, vợt, tạ…) ở tình trạng tốt, an toàn khi sử dụng.

c. Rèn luyện sức mạnh cơ bắp và xương khớp

• Thực hiện các bài tập rèn luyện sức mạnh để tăng độ bền và sức chịu đựng của cơ bắp.
• Bổ sung canxi và vitamin D để tăng cường sức khỏe xương, giúp xương chắc khỏe hơn.

d. Hạn chế tập luyện quá sức

• Nghỉ ngơi đầy đủ giữa các buổi tập, tránh tình trạng tập luyện quá mức gây căng thẳng cho xương.
• Luôn lắng nghe cơ thể, dừng tập luyện ngay khi cảm thấy đau hoặc mệt mỏi.

e. Tập luyện dưới sự hướng dẫn của chuyên gia

• Đối với những môn thể thao có cường độ cao, nên có huấn luyện viên hoặc chuyên gia thể thao hướng dẫn kỹ thuật đúng cách, giúp giảm nguy cơ chấn thương.

4. Những Điều Nên Tránh Khi Bị Gãy Xương

Khi bị gãy xương, việc chăm sóc và điều trị đúng cách là rất quan trọng để đảm bảo xương lành nhanh chóng và không để lại di chứng. Tuy nhiên, có một số điều cần tránh để ngăn ngừa biến chứng và giúp quá trình phục hồi diễn ra thuận lợi. Dưới đây là những điều bạn nên lưu ý:

4.1. Không tự ý di chuyển xương bị gãy

• Việc cố gắng di chuyển hoặc nắn lại xương bị gãy mà không có sự hướng dẫn của bác sĩ có thể làm cho tình trạng chấn thương trở nên nghiêm trọng hơn.
• Nếu cố định không đúng cách, mạch máu và dây thần kinh xung quanh có thể bị tổn thương, dẫn đến nguy cơ hoại tử hoặc tổn thương dây thần kinh vĩnh viễn.

Lưu ý: Hãy giữ nguyên vị trí xương bị gãy và chờ đợi sự trợ giúp từ y tế.

4.2. Không bỏ qua bước sơ cứu ban đầu

• Khi bị gãy xương, bạn không nên chủ quan và bỏ qua bước sơ cứu ban đầu như cố định xương và chườm lạnh.
• Thiếu sơ cứu có thể khiến xương bị di lệch thêm, làm tổn thương mô mềm, dây thần kinh hoặc mạch máu.

Mẹo sơ cứu: Dùng băng gạc, khăn hoặc vật cứng làm nẹp để cố định vùng bị gãy, sau đó chườm đá để giảm sưng.

4.3. Không sử dụng thuốc giảm đau bừa bãi

• Việc tự ý sử dụng thuốc giảm đau mà không có hướng dẫn của bác sĩ có thể gây ra nhiều tác dụng phụ, đặc biệt với những loại thuốc kháng viêm không steroid (NSAIDs) như ibuprofen.
• Một số loại thuốc giảm đau có thể gây ảnh hưởng đến quá trình liền xương, làm chậm quá trình phục hồi.

Khuyến nghị: Tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng bất kỳ loại thuốc nào.

4.4. Không hút thuốc lá, rượu bia

• Hút thuốc lá gây ra suy giảm tuần hoàn máu, làm giảm khả năng cung cấp oxy và dưỡng chất cho vùng bị gãy xương, từ đó làm chậm quá trình lành xương.
• Hơn nữa, nicotine còn gây ảnh hưởng tiêu cực đến sự tái tạo mô xương và tăng nguy cơ biến chứng.
• Rượu bia làm giảm khả năng hấp thụ canxi và vitamin D, các dưỡng chất cần thiết cho quá trình tái tạo xương.
• Uống rượu cũng ảnh hưởng tiêu cực đến hệ thần kinh, làm giảm khả năng kiểm soát cơ thể, dễ gây ra các chấn thương tái phát.

Lời khuyên: Hãy từ bỏ thuốc lá, hạn chế rượu bia để đảm bảo quá trình hồi phục diễn ra nhanh chóng và hiệu quả.

4.5. Không hoạt động quá sớm hoặc quá mạnh

• Nhiều người có thói quen muốn vận động hoặc luyện tập sớm để phục hồi nhanh. Tuy nhiên, hoạt động quá sớm khi xương chưa lành hoàn toàn có thể khiến xương bị di lệch, chậm lành hoặc gãy lần nữa.
• Việc vận động mạnh, mang vác nặng hay thực hiện các động tác đột ngột đều tiềm ẩn nguy cơ làm xương tổn thương thêm.

Gợi ý: Chỉ bắt đầu các bài tập phục hồi khi được bác sĩ hoặc chuyên gia vật lý trị liệu hướng dẫn.

4.6. Không bỏ qua việc tái khám định kỳ

• Sau khi điều trị ban đầu, nhiều người cho rằng xương sẽ tự lành mà không cần theo dõi thêm. Tuy nhiên, bỏ qua các buổi tái khám có thể khiến bạn không phát hiện được các vấn đề tiềm ẩn như xương không liền, viêm nhiễm hoặc lệch trục.
• Đặc biệt với những trường hợp phải phẫu thuật kết hợp xương, tái khám giúp kiểm tra tình trạng cố định của vít, đinh, hoặc tấm kim loại.

Khuyến nghị: Hãy tuân thủ lịch tái khám do bác sĩ đề ra để đảm bảo quá trình hồi phục tốt nhất.

4.7. Không ăn uống thiếu dưỡng chất

• Dinh dưỡng đóng vai trò quan trọng trong việc phục hồi xương. Việc thiếu canxi, vitamin D, và protein có thể làm chậm quá trình tái tạo xương và kéo dài thời gian lành.
• Tránh các loại thực phẩm chứa nhiều đường, chất béo bão hòa, và đồ ăn nhanh vì chúng không cung cấp dưỡng chất cần thiết cho cơ thể.

Gợi ý: Bổ sung các thực phẩm giàu canxi như sữa, phô mai, hạnh nhân, cũng như vitamin D từ cá hồi, trứng và ánh nắng mặt trời.

4.8. Không tự ý tháo bỏ nẹp hoặc băng bó

• Tháo bỏ nẹp hoặc băng bó khi xương chưa lành có thể gây ra tình trạng xương không liền hoặc bị lệch.
• Chỉ tháo bỏ nẹp khi có chỉ định của bác sĩ sau khi kiểm tra quá trình liền xương bằng hình ảnh chụp X-quang.

Lưu ý: Hãy kiên nhẫn và tuân thủ hướng dẫn điều trị của bác sĩ.

4.9. Không bỏ qua các bài tập phục hồi chức năng

• Sau khi xương lành, nhiều người thường bỏ qua vật lý trị liệu hoặc các bài tập phục hồi vì nghĩ rằng chỉ cần xương liền là đủ.
• Việc này có thể dẫn đến tình trạng cứng khớp, teo cơ, và mất khả năng vận động bình thường.

Lời khuyên: Thực hiện các bài tập phục hồi dưới sự hướng dẫn của chuyên gia để giúp phục hồi chức năng vận động và tránh tái phát chấn thương.

Gãy xương khi chơi thể thao là một chấn thương không mong muốn nhưng hoàn toàn có thể phòng ngừa và điều trị hiệu quả nếu chúng ta nhận biết sớm và thực hiện đúng phương pháp. Hãy luôn khởi động trước khi tập luyện, rèn luyện sức mạnh cơ bắp, và sử dụng trang thiết bị bảo hộ phù hợp để bảo vệ sức khỏe xương khớp của bạn. Trong trường hợp gặp phải chấn thương, hãy đến cơ sở y tế để được thăm khám và điều trị kịp thời, tránh các biến chứng nghiêm trọng.

Đặt hẹn khám các bệnh lý cơ xương khớp với BS.CKII. NGUYỄN TÔN NGỌC HUỲNH, hơn 20 năm kinh nghiệm chẩn đoán và điều trị các bệnh lý chuyên sâu về cơ xương khớp.